Κάτι παραπάνω από θλίψη



  Θα συζητήσουμε για ένα θέμα το οποίο μπορεί να ονομαστεί ευαίσθητο, εύθραυστο, εύπλαστο, λεπτό και αρκετά βαθύ. Εκείνο το θέμα είναι η κατάθλιψη. Από τις πιο γνωστές και διαδεδομένες ψυχικές ασθένειες. Προσωπικά σέβομαι τόσο πολύ την συγκεκριμένη και πραγματικά δεν μου επιτρέπω καν να την ονομάζω ούτε ψυχική διαταραχή, ούτε ψυχική ασθένεια αλλά ούτε και πρόβλημα γενικότερα. Αν μου δινόταν η ευκαιρία να ονομάσω κάπως την κατάθλιψη θα την αποκαλούσα συνθήκη, κατάσταση, μάχη. Αυτό δεν σημαίνει ότι και οι υπόλοιπες ψυχικές ασθένειες δεν μπορούν να αποκαλεστούν ως τέτοιες. Προτού προχωρήσουμε σε μια πρώτη ανάλυση της κατάθλιψης θα ήθελα να αναφέρω το εξής. Πολλοί άνθρωποι την συγχέουν με την θλίψη, με την κακοκεφιά, με το δεν έχω όρεξη αυτές τις μέρες κλπ. Δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Όμως, επειδή το φάσμα της είναι ευρύ και όπως προαναφέραμε σχετίζεται με το βάθος, προφανώς και περιέχει στοιχεία που ίσως να μοιάζουν με την θλίψη ή την κακοκεφιά ως ένα σημείο.
  Επειδή σαν άνθρωπος έχω την τάση να παρομοιάζω μια κατάσταση, μια συνθήκη με εικόνες, προσπαθούσα πολύ καιρό να καταλάβω με τι μοιάζει η κατάθλιψη, πώς μπορούσαμε να την φωτογραφίσουμε στο μυαλό μας. Μετά από πολλή σκέψη και ανάλυση, θα την ονόμαζα θάλασσα. Θα με ρωτήσει κανείς γιατί και θα έχει και απόλυτο δίκιο. Η θάλασσα από μόνη της είναι κάτι τόσο μεγάλο, έχει τόσα διαφορετικά βάθη, έχει αλμύρα, τα νερά της αλλάζουν σύμφωνα με τις εξωτερικές συνθήκες, άλλοτε έχει περισσότερα κύματα και άλλοτε υπάρχει άπνοια. Κάποιος μπορεί να βρίσκεται στα ρηχά, κάποιος να βρίσκεται στα μέσα, κάποιος να βρίσκεται στον βυθό, άλλος να μην μπορεί να κολυμπήσει. Πάντως και στην θάλασσα και στην κατάθλιψη, βουτάς. Για αυτόν τον λόγο και τις παρομοιάζω έτσι. Μπαίνεις κάπου. Και σε αυτό το κάπου μπορεί να δυσκολευτείς περισσότερο, μπορεί λιγότερο, πρέπει όμως να κολυμπήσεις, να κάνεις κουπί. 
  Αυτή ήταν η πολύ πρόχειρη εικόνα της κατάθλιψης στο κεφάλι μου μέχρι να μιλήσω με έναν εξαιρετικό ψυχίατρο ο οποίος μου είπε κάτι άλλο. Μου παρομοίασε την κατάθλιψη με πηγάδι. Αν το σκεφτούμε καλά, κι εκεί βουτάμε. Αν το σκεφτούμε καλύτερα, κι εκεί υπάρχει βάθος. Κάποιος που δεν βιώνει τόσο έντονα την κατάθλιψη μπορεί με τα χέρια και τα πόδια του να στέκεται γύρω γύρω του πηγαδιού και να προσπαθεί να ανέβει, άλλος να φλερτάρει με το να πέσει πιο χαμηλά, πολύ πιο χαμηλά και άλλος να βρίσκεται στο κατακάθι του πηγαδιού και να προσπαθεί να βρει την σκάλα. Και στην θάλασσα και στο πηγάδι υπάρχει το κατακάθι, απλώς στην θάλασσα το κατακάθι είναι η άμμος.
  Μετά από την τόση φαντασία και  παρομοιάσεις θα ήθελα να αναφέρουμε με τεράστιο σεβασμό  μερικά συμπτώματα της κατάθλιψης. Σε μια τέτοια συνθήκη, παρατηρείται έντονη ανάγκη για απομόνωση. Είτε αυτό είναι στο σπίτι, είτε σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, είτε στο κρεβάτι. Το άτομο δεν έχει τόση διάθεση να δραστηριοποιηθεί κοινωνικά και προτιμά την ηρεμία ίσως του σπιτιού και την ακινησία, την αδράνεια κάποιες φορές. Όλα αυτά που αναφέρουμε σαν συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο απλά υπάρχουν κάποια "βασικά" σημάδια που ο καθένας τα βιώνει διαφορετικά ανάλογα με την ψυχική του ανθεκτικότητα. Υπάρχουν για παράδειγμα άτομα τα οποία βιώνουν ήπια κατάθλιψη, δεν έχουν την διάθεση να σηκωθούν το πρωί, δεν έχουν την διάθεση να φύγουν από το σπίτι κι όμως επιλέγουν την κόντρα επιλογή η οποία είναι να ετοιμαστούν και να φύγουν ακόμη κι αν δεν το νιώθουν. Ακόμη ένα σχετικά συχνό σύμπτωμα της κατάθλιψης είναι η αδυναμία βίωσης συναισθημάτων, χαράς, ενθουσιασμού, το να μπορώ να ζήσω την στιγμή γενικότερα. Αυτό συμβαίνει γιατί η εστίαση είναι τόσο μεγάλη στις σκέψεις, στην υπερανάλυση, στο αρνητικό, στην ανησυχία κλπ. Πρέπει να τονίσουμε όμως πως ότι κάποιος άνθρωπος δεν έχει διάθεση για μερικές μέρες δεν συνεπάγεται με το ότι έχει κατάθλιψη. Τα πράγματα αρχίζουν να μας προβληματίζουν όταν η λειτουργικότητα μας περιορίζεται, όταν κάπου χανόμαστε και όταν φτάνουμε σε αδιέξοδο. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στις απόπειρες αυτοκτονίας ή στην πιθανότητα κάποιο άτομο να βλάψει τον εαυτό του καθώς ούτε κι αυτό είναι κάτι το οποίο γίνεται πάντα.
 Με ενοχλεί αρκετά που πλέον υπάρχουν sites, κείμενα, άρθρα τα οποία τολμούν να απαριθμούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και αναφέρουν πως εάν έχεις 5 από τα 8 συμπτώματα τότε έχεις κατάθλιψη. Είναι σχεδόν προσβλητικό και επικίνδυνο. Θα μου πεις "Και τι να κάνω για να δω αν όντως έχω;". Θα σου απαντήσω να μιλήσεις. Πρώτα στο οικείο σου περιβάλλον, χωρίς ντροπή, χωρίς ενοχή και με θάρρος, όσο δύσκολο κι αν είναι. Αν δεν έχεις κοντινούς ανθρώπους υπάρχουν γραμμές βοήθειας, κέντρα ψυχικής υγείας, ψυχολόγοι, ψυχίατροι αλλά και κέντρα ημέρας τα οποία παρέχουν δωρεάν ψυχικές υπηρεσίες. Προτού επιλέξεις την φαρμακευτική αγωγή, σιγουρέψου πως έχεις προσπαθήσει πρώτα μέσω του λόγου, του διαλόγου, της συζήτησης και της δουλειάς μαζί με κάποιον ειδικό του χώρου. 
 Εάν εσύ που το διαβάζεις τώρα, βρίσκεσαι στην προαναφερθείσα θάλασσα, μην φοβάσαι. Θα μάθεις να κολυμπάς, όσο κύμα κι αν έχει.